Sách hay

VIỄN CHÂU – TÁC PHẨM ĐI CÙNG NĂM THÁNG

          Cuốn sách “Viễn Châu – Tác phẩm đi cùng năm tháng” do Ban Tổ chức các ngày lễ lớn tỉnh Trà Vinh chỉ đạo, Hội Văn học nghệ thuật Trà Vinh phối hợp Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch cùng gia đình cố Nghệ sĩ nhân dân – Soạn giả Viễn Châu sưu tầm, biên tập, Nhà xuất bản Văn hóa văn nghệ ấn hành đúng dịp kỉ niệm 120 năm thành lập tỉnh Trà Vinh (01/01/1900 – 01/01/2020). Tác phẩm là sự ghi nhận, vinh danh một nghệ sĩ lớn, tài năng, có nhiều đóng góp xuất sắc cho nghệ thuật sân khấu cải lương Nam bộ. Nghệ sĩ nhân dân, Soạn giả Viễn Châu (1924 – 2016) tên thật là Huỳnh Trí Bá, sinh ra và trưởng thành tại làng Đôn Châu, huyện Trà Cú (nay thuộc xã Đôn Xuân – huyện Duyên Hải), tỉnh Trà Vinh. Có năng khiếu và lòng đam mê nghệ thuật dân tộc từ nhỏ, ông đã theo thầy học đờn vọng cổ và đến năm 19 tuổi trở thành một nghệ sĩ được nhiều người biết đến với ngón đàn tranh Bảy Bá điêu luyện trên sân khấu cải lương, bên cạnh những Năm Cơ (đàn sến), Văn Vỹ (đàn ghi ta phím lõm). Viễn Châu có nhiều đóng góp lớn lao cho sự cải tiến và phát triển của sân khấu cải lương Nam bộ nói chung, bài vọng cổ nói riêng (cải tiến, phát triển bài vọng cổ từ nhịp 2, nhịp 4, nhịp 8, nhịp 32, nhịp 64 ngày càng thuần thục; nâng vọng cổ hài lên một bước mới; cha đẻ của tân cổ giao duyên).

          Với nghệ danh Viễn Châu, ông sáng tác hơn 2000 bài ca vọng cổ và hơn 70 vở cải lương được phổ biến rộng rãi, được công chúng yêu mến. “Viễn Châu – Tác phẩm đi cùng năm tháng” tuyển chọn 100 bài ca vọng cổ nổi tiếng trong kho di sản hơn 2000 bài vọng cổ của ông. Việc chọn lựa những bài vọng cổ nổi tiếng, được ưa thích, được thu băng dĩa nhựa, phát trên sóng phát thanh, được nhiều công chúng mộ điệu qua các thế hệ thuộc nằm lòng, là một việc làm khó khăn. Đề tài thể hiện trong các bài vọng cổ của Viễn Châu khá đa dạng. Đó là những thân phận bất hạnh, nổi nênh, Viễn Châu sống với nhân vật của mình bằng tấm lòng và mối đồng cảm sâu sắc với từng số phận, từng cảnh đời (lão ăn xin, người nghệ sĩ, anh bán chiếu,… trong Sầu vương ý nhạc, Tình anh bán chiếu, Nhạc sĩ với cây đàn, Người đánh đàn trên sông Mỹ Thuận…). Đó là những câu chuyện tình yêu nồng đượm, nổi tiếng và đi vào lòng người sâu đậm nhất là bài Võ Đông Sơ (gắn liền với giọng ca Minh Cảnh), Bạch Thu Hà (qua giọng ca Lệ Thuỷ), hay cô gái dang dở tình duyên vì người yêu phụ bạc trong bài vọng cổ Lá trầu xanh; tình yêu đôi lứa là chủ đề chiếm khối lượng tương đối lớn trong sáng tác Viễn Châu, có thể kể thêm: Hoa lan trắng, Tình Lan và Điệp, Hoa trôi dòng nước bạc, Người yêu nay đã có chồng, Hoa đào năm ngoái, Gánh nước đêm trăng,… Đó là những chuyện tình trai tài-gái sắc, qua các bài vọng cổ, Viễn Châu nâng lên thành những chuyện tình vọng cổ tuyệt đẹp, cắm sâu vào lòng công chúng thưởng thức, Viễn Châu “ôm mối tương tư” nhiều chuyện tình son sắt: Võ Đông Sơ-Bạch Thu Hà, Phạm Lãi-Tây Thi, Hoa Mộc Lan, Tự Đức-Bằng Phi, Lan và Điệp, Hàn Mặc Tử-Mai Đình-Mộng Cầm, Thoại Ba-Địch Thanh, Lương Sơn Bá-Chúc Anh Đài, Tiết Đinh San-Phàn Lê Huê, Trúc Lam Phương Tử…. Như một “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, nhiều chuyện tình trai tài-gái sắc nổi tiếng trong sử sách như Phạm Lãi-Tây Thi, Võ Đông Sơ-Bạch Thu Hà…đi vào lời hát của Viễn Châu sống động, cảm lụy hơn trong các thể loại khác. Chuyện về nàng ca kĩ xứ Phù Tang Phương Tử Trúc Lam không lấy gì nổi tiếng và ít ai biết. Ấy vậy mà đi vào bài hát của Viễn Châu mượt mà như là câu chuyện đã được Việt hóa. Khi ngâm thơ, lúc cất lên câu vọng cổ, người hát-người nghe không so đo nghĩ đó là câu chuyện xa lơ xa lắc của xứ sở anh đào-Nhật Bản. “Phương Tử ơi rượu Sa-Kê nửa bầu vừa uống cạn thì thấp thoáng trước thềm rêu đã rơi rụng đóa…… anh đào. Không thể không nhắc đến bài hát “truyền miệng” của Viễn Châu. Nói “truyền miệng” vì khi hát bài này người ta vẫn dạy thuộc cho nhau qua dăm ba lần hát. Bài hát về một cuộc tình không đi vào huyền thoại nếu như không có bài hát này chắp cánh-bài Võ Đông Sơ: “Biên cương lá rơi Thu Hà em ơi. Đường dài mịt mùng em không đến nơi…”. Nhân vật Võ Đông Sơ và Bạch Thu Hà là hai nhân vật của nhà văn Tân Dân Tử trong tiểu thuyết “Giọt máu chung tình” (xuất bản năm 1954) về tư tưởng “Trai thời trung hiếu làm đầu/ Gái thời tiết hạnh là câu trau mình”. Thế nhưng, bằng tài năng của mình, Viễn Châu đã thổi luồng gió trữ tình - bi tráng vào câu chuyện tưởng chừng như quá quen thuộc ấy: một sự chia li, một vẻ chết chóc nhưng không uỷ mị bởi những lời khiếp nhược hay nỗi sợ hãi: “Túy ngọa sa trường quân mạc tiếu/Cổ lai chinh chiến kỉ nhân hồi”.

          Những bài ca vọng cổ mang nỗi niềm hồi cố xứ sở, hoài niệm, ca ngợi vẻ đẹp quê hương đất nước xuất hiện không ít trong tuyển tập này. Có thể kể đến: Anh đi xa cách quê nghèo, Quê em năng nghĩa nặng tình, Chút tình gửi lại quê hương, Xuân đất khách, Huế thương, Tiếng hò miền Nam…

          Đến với “Viễn Châu – Tác phẩm đi cùng năm tháng” để hát, để ngâm, để ngẫm ngợi, để thưởng thức, để sống cùng những bài vọng cổ nổi tiếng của Viễn Châu qua nhiều năm tháng. Nhiều tâm sự, nỗi niềm thì tìm đến vọng cổ lịch sử, vọng cổ tâm lý xã hội; bay bổng trữ tình thì tìm đến tân cổ giao duyên; dí dỏm, vui cười thì tìm đến vọng cổ hài của Viễn Châu vậy./.

Nguyễn Văn Hiếu